Zamki wójtowskie, komornicze i prokuratorskie.
Oprócz monumentalnych kaszteli, które najbardziej kojarzą się z typowym zamkiem krzyżackim, budowniczowie zakonni pobudowali ponad setkę budowli teoretyczni mniej okazałych. Od samego początku, większości z nich ranga miała być niższa oraz nie miały one być klasztorami-fortecami, w których zamieszkiwać miał konwent braci rycerzy. Możemy wyróżnić wśród nich kilka typów, w zależności od funkcji, wielkości oraz czasu powstania. Nie bagatelnym czynnikiem przy ich budowie było miejsce budowy, a ściślej rejon w którym je stawiano. Budowle miały też bardzo różne formy, część z nich budowano na planach regularnych podobnie jak kasztele, posiadały własne przedzamcza i kilka skrzydeł. Niektóre były niewielkimi strażnicami, otoczonymi murami, a jeszcze inne były zintegrowane z umocnieniami miejskimi, a same zamki pełniły funkcje tylko stricte administracyjne. Spróbuję po krótce przedstawić kilka zamków charakterystycznych dla danego według mnie typu. Pierwszy typ to duże samodzielne budowle, niezintegrowane z systemem obronnym miasta, posiadające własne zaplecze gospodarcze w postaci rozległego przedzamcza. Tu możemy wyróżnić takie zamki jak Przezmark, Działdowo, Sztum, Morąg, Nidzica, Grabiny Zameczek, czy Bytów. Druga grupa to małe zameczki, posiadające jeden niewielki budynek główny i niewielkie zaplecze gospodarcze, np. Bezławki, Giżycko, Ełk, Puck czy Nowy Jasiniec. Grupa trzecia to budowle bezpośrednio zintegrowane z systemem obronnym miasta, gdzie stanowiło ono też zaplecze gospodarcze zamku. Tu możemy wyróżnić zamki w Nowem nad Wisłą, Lęborku, Olsztynku czy Kętrzynie. Oczywiście typologia ta jest uproszczona, gdyż często wyróżnione cechy przenikały się wzajemnie. Dlatego tęż według mnie krzyżackie budowle były tak fascynujące.
Wizerunki tych budowli są w większości moimi wyobrażeniami, opartymi na powszechnie dostępnych materiałach. Wykonanie ich elewacji, oparłem o plany elewacji różnych zamków opublikowanych w monografii Conrada Steinbrechta - Die Baukunst des Deutschen Ritterordens in Preussen ein Heimat-Ausweis der Deutschen im Osten.
Pozwalam na bezpłatne wykorzystywanie moich rysunków do niekomercyjnych publikacji, pod warunkiem podania imienia i nazwiska autora (Jerzy Orłowski), jak również odnośnika do tejże strony.