Pistolet maszynowy zaprojektowany w Niemczech w latach dwudziestych XX wieku. Projekt dokończono w Szwajcarii, a produkowano go w Austrii w latach 1930-1940. Używano go m. in. podczas II wojny światowej na terenie Polski (po kampanii wrześniowej stanowił uzbrojenie sił policyjnych i porządkowych).
Tło historyczne:
Broń miała dość zawikłaną historię. Jej koncepcja wywodziła się z MP-18 Bergmanna / Schmeissera, który był pierwszym na świecie nowoczesnym i praktycznym pistoletem maszynowym. Przełożyło się to na analogiczną (chociaż udoskonaloną) mechanikę i bardzo podobny wygląd.
Projekt wstępny opracował w roku 1924 Louis Stange z firmy Rheinmetall. Z powodu restrykcji, nałożonych na Niemcy po I wojnie światowej, dokończenie konstrukcji przeniesiono w 1929 do Szwajcarii, do firmy Solothurn z Zurichu (tam projekt przejął inż. Theodor Rakula, a broń oznaczono symbolem S1-100). Ponieważ z kolei Solothurn nie miał możliwości podjęcia wielkoseryjnej produkcji, tę uruchomiono w roku 1930 w austriackich zakładach Waffenfabrik Steyr (warto dodać, że Rheinmetall kontrolował finansowo oba wymienione przedsiębiorstwa).
Jako, że S1-100 okazał się konstrukcją bardzo udaną, szybko zainteresowały się nim siły zbrojne kilku krajów, zwłaszcza z Ameryki Południowej. Tam też, podczas wojny pomiędzy Paragwajem i Boliwią (wojna o Gran Chaco 1932-35) miał miejsce jego bojowy debiut. Pistolety maszynowe Steyr-Solothurn trafiły też do Chin i Japonii (używano ich m. in. podczas walk na wyspach Pacyfiku). W Europie, w latach trzydziestych, używała ich policja i armia austriacka oraz policja portugalska. Po przyłączeniu Austrii do hitlerowskich Niemiec w 1938, pistolety maszynowe Steyr-Solothurn wprowadzono na uzbrojenie jednostek Waffen SS (pod oznaczeniem MP-34(ö)), które to formacje używały ich w latach 1939-40 w kampaniach w Polsce i we Francji). Później trafiły do drugoliniowych i pomocniczych jednostek Wehrmachtu oraz policji. Produkcję zakończono w roku 1940, gdy na linie produkcyjne w Steyr trafił MP-40, pistolet maszynowy nowej generacji.
W roku 1942 większość używanych w Niemczech pistoletów maszynowych MP-34(ö) wyremontowano i sprzedano do Portugalii, gdzie pod nazwą "Pistola-metralhadora 9 mm m/942 Steyr" były używane przez wojsko do lat pięćdziesiątych, a przez formacje paramilitarne i kolonialne - do lat siedemdziesiątych XX wieku.
Pistolet maszynowy Steyr-Solothurn S1-100, nawet na tle ówczesnych (przedwojennych) najlepszych wzorów tej broni, wyróżniał się jakością wykonania i bardzo przemyślanymi szczegółami konstrukcyjnymi. Przykładowo - magazynek dołączany był (z lewej strony broni) nie pod kątem prostym, lecz nieco ukośnie, co ułatwiało podawanie naboi i zapobiegało zacięciom przy strzelaniu. Gniazdo magazynka stanowiło zarazem uchwyt ułatwiający szybkie ładowanie naboi z łódek (do ładowania pusty magazynek wkładało się do gniazda od dołu - jak na jednym ze zdjęć). Egzemplarze produkowane do 1939 wyposażone były w zaczep do bagnetu po prawej stronie osłony lufy.
Znakomita konstrukcja, niezawodność, zastosowanie najlepszych materiałów i wyjątkowa jakość wykonania (co jednak przekładało się z kolei na bardzo wysoki koszt jednostkowy), spowodowało, że Steyr-Solothurn S1-100 nazywano często "pistoletem maszynowym Rolls-Royce".
Kaliber 9 mm, nabój 9 x 19 mm Parabellum. Produkowano tez broń na inne naboje 9 mm (np. 9 x 23 mm Steyr) oraz w innych kalibrach - od 7,65 mm do 11,43 mm. Magazynek na 32 naboje (rzadko stosowano też dwudziestonabojowe).
Opis eksponatu:
Pistolet maszynowy Steyr-Solothurn S1-100 nr seryjny 370, wyprodukowany w Steyr w okresie pomiędzy 1935 a 1939, w roku 1942 dostarczony do Portugalii. Ten konkretny egzemplarz przebywał już w Polsce, podczas II wojny światowej. Jest bardzo prawdopodobne, że stanowił uzbrojenie esesmana podczas w kampanii wrześniowej 1939, natomiast z całą pewnością został, przed dostarczeniem Portugalii, wyremontowany w Warszawie, w zakładach znajdujących się pod zarządem Steyr-Daimler-Puch (w dawnej Państwowej Fabryce Karabinów) o czym świadczą Waffenamty "WaA 189" znajdujące się w dwóch miejscach na broni. Na komorze zamkowej widoczne jest godło Portugalii i data "1942" (rok kontraktu, w którym broń trafiła do tego kraju). Bagnet przedwojenny austriacki M1895, firmy L. Zeitler z Wiednia, z zachowanym na zatrzasku rękojeści Waffenamtem - co wskazuje na używanie go także przez siły zbrojne III Rzeszy.
Jako kolejną ciekawostkę, warto odnotować, że wydana konspiracyjnie w Warszawie w 1943 "Instrukcja o broni piechoty - Uzbrojenie niemieckie cz.1", opisywała również "Pistolet maszynowy wz. 34 (austr.)". Instrukcja omawiała budowę, rozkładanie i składanie, zasady użycia, mozliwe zacięcia i sposoby ich usuwania, a tekstowi towarzyszyły dokładne rysunki peemu i poszczególnych jego części. Przy opisie informowano także, że jest to broń używana "najczęściej przez formacje policyjne".