Brytyjski pistolet maszynowy, będący ostatnia produkowaną wielkoseryjnie wersją broni skonstruowanej w 1941 roku przez Harolda J. Turpina (starszy projektant z Royal Small Arms Factory, Enfield) oraz majora Reginalda V. Shepherda (inspektor uzbrojenia z Wydziału Projektowania w Ministerstwie Zaopatrzenia). Nowy model, który pojawił się w na początku 1944, miał zastąpić poprzednie wersje: Sten Mk II oraz Mk III.
Tło historyczne:
Kolejną (i ostatnia produkowaną masowo) wersję Stena opracowano na przełomie lat 1943 i 1944. Tym razem zmiany konstrukcyjne miały na celu zwiększenie bezpieczeństwa, niezawodności, wygody użytkowania i celności broni. W szczególności oczekiwano, że broń wytrzyma co najmniej 10 000 strzałów, a dzięki większej precyzji wykonania podzespołów zwiększy się także celność i skuteczność ognia.
Po udanych testach, w lutym 1944 nowy model, oznaczony Mk V, trafił do produkcji, stopniowo wypierając poprzednie modele, chociaż był od nich ponad dwukrotnie droższy w produkcji (podobnie, blisko dwukrotnie zwiększyła się także liczba roboczogodzin potrzebnych na wykonanie jednego egzemplarza). Sten Mk V posiadał drewnianą kolbę z mosiężną stopką (w miejsce dotychczasowych, dość topornych ramowych lub rurowych „T-kształtnych”). Zmieniono także urządzenie spustowe, przekonstruowano zamek, wprowadzono dodatkowy bezpiecznik, nową muszkę z osłoną i dwa chwyty pistoletowe (chociaż przedni często demontowano, co zostało oficjalnie usankcjonowane w czerwcu 1945). Podobnie jak poprzednike modele, także i jego można było szybko rozłożyć na trzy podzespoły. Na wylocie lufy pojawił się zatrzask do mocowania ówczesnego przepisowego brytyjskiego bagnetu No. 4 Mk II (zwanego "gwoździem").
Od listopada 1944 oznaczenie "Mk V" zmieniono na "Mk 5". Steny Mk V / Mk 5 produkowano wielkoseryjnie w wytwórniach w ROF Fazakerley, ROF Maltby oraz ROF Theale (łącznie około 500 tysięcy egzemplarzy). Jakość wykonania, o lata świetlne przewyższająca „prostackie” Mk II i Mk III poskutkowała nadaniem broni nieoficjalnej nazwy „Sten de Luxe”).
Stenów Mk V użyli po raz pierwszy brytyjscy spadochroniarze podczas desantu w Normandii. Mieli je na swoim wyposażeniu m. in. żołnierze piechoty szybowcowej z kompanii D, 2 Batalionu “Oxfordshire and Buckinghamshire Light Infantry”, 6th Airborne Division. Kompania ta zasłynęła zdobyciem kluczowych mostów na rzece Orne („Pegasus Bridge”) i sąsiadującym kanale żeglownym („Horsa Bridge”) nad ranem 6 czerwca 1944, jeszcze przed lądowaniem głównych sił alianckiego desantu. W większej liczbie Steny Mk V znalazły się natomiast na wyposażeniu 1st Airborne Division generała Roberta Urquharta podczas nieszczęśliwej operacji "Market-Garden" (wrzesień 1944). Co do żołnierzy 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej generała Sosabowskiego biorących udział w tej akcji, większość źródeł jest zgodna, że skakali oni wówczas uzbrojeni w Steny Mk II, ale np. Leroy Thompson w publikacji "The Sten Gun" zamieszcza zdjęcie polskiego spadochroniarza, uzbrojonego w Mk V (chociaż być może jest to zdjęcie wykonane już jakiś czas po „Market-Garden”).
W latach pięćdziesiątych oznaczenie broni zmieniono na L52. Następcami Stenów w Armii Brytyjskiej zostały od roku 1953 bardzo udane pistolety maszynowe Sterling-Patchett L34. Co ciekawe, opracowano je mniej więcej w tym samym czasie, co Stena Mk V, ale ich wielkoseryjną produkcję wstrzymano z uwagi fakt, że wymagałaby ona znacznych nakładów finansowych (zupełnie nowe oprzyrządowanie). Przez kolejne lata Steny dominowały więc nadal aż do czasu, gdy w latach pięćdziesiątych wdrożono program przezbrojenia zredukowanej British Army i odejścia od broni „wojennej”.
Opis eksponatu.
Sten Mk 5 wyprodukowany prawdopodobnie w ROF Theale (oznakowanie niewyraźne) na początku 1945 roku. Broń znajdowała się na wyposażeniu Armii Brytyjskiej. Jedno ze zdjęć przedstawia broń w konfiguracji transportowej - z gniazdem magazynka przekręconym o 90 stopni (pod spód komory zamkowej) i odłączoną kolbą drewnianą. Na kolejnym broń z założonym bagnetem No. 4 Mk 2.
Na zdjęciu archiwalnym spadochroniarze z kompanii D batalionu „Oxfordshire and Buckinghamshire”, którzy w nocy z 5 na 6 czerwca 1944 zdobyli mosty na rzece Orne w Normandii. W centrum zdjęcia kapitan Brian Priday (zastępca dowódcy kompanii) uzbrojony w Stena Mk V z założonym bagnetem. Z widocznej na zdjęciu trójki tylko on przeżył wojnę. Celowniczy Brena, szer. Frank Gardner zginął 21 marca 1945, a mł. kapral (L/Cpl) B. H. Lambley 5 lutego 1945. Zdjęcie wykonano 15 czerwca 1944 w Normandii, zbiory Imperial War Musem, B 55586, Domena Publiczna.
