Wschodnioazjatycki sztylet o charakterystycznej "falującej" głowni. Narodowy symbol Malezji, od 2005 roku wpisany przez UNESCO na listę niematerialnego dziedzictwa ludzkości.
Tło historyczne:
Początki broni, zwanej obecnie "kris" (lub "keris") sięgają X wieku n.e. Na ten okres datowane są wspominające o niej inskrypcje znajdujące się w świątyniach na wyspie Jawa, a także opis pochodzącego stamtąd sztyletu zawarty w chińskich dokumentach z okresu dynastii Song. Stamtąd też wywodzi się ich nazwa - "kris" w języku starojawajskim oznacza po prostu "sztylet".
Dopiero jednak w połowie XIV wieku broń ta uzyskała kształt znany obecnie i w tym też mniej więcej czasie rozprzestrzeniła się na większym obszarze Azji Południowo-Wschodniej (obecne terytoria Indonezji, Filipin, Singapuru, Malezji i Tajlandii). Wojownicy używali ich jako broni uzupełniającej włócznie w walce wręcz, zaś podczas pokoju sztylety te stanowiły niezbędny element stroju ceremonialnego każdego szanującego się dorosłego mężczyzny (a w tej roli, w zależności od pozycji i zamożności właściciela potrafiły być wręcz małymi dziełami sztuki, pokrytymi złotem i ozdobionymi klejnotami). Krisy stanowiły także narzędzie sprawiedliwości - za ich pomocą naczelnik wioski wymierzał winnemu karę śmierci.
Krisom przypisywano magiczne własności, co wiązało się zarówno z ich kształtem, symbolizującym moc świętego węża nāga (chociaż często spotykanie są sztylety o ostrzach prostych), jak i sposobem wykuwania i użytymi materiałami. Technologicznie, ostrze krisa było skuwane z kolejnych warstw żelaza o wysokiej zawartości niklu (w tym szczególnie cenionego, pochodzącego z meteorytów), z warstwami żelaza "miękkiego". Zajmowali się tym najwyższej klasy kowale, zwani "empu" (którym także przypisywano niezwykłe moce, jakie mieli przekazywać wykuwanym przez siebie sztyletom). Efektem ich pracy był niezwykły i niepowtarzalny "wzór" każdej głowni.
Z kolei rękojeść o "pistoletowym" kształcie miała ułatwiać pchnięcia i stabilizować broń podczas walki. W ceremonialnych krisach była zwykle misternie rzeźbiona i bogato zdobiona drogimi kamieniami. Podobnie pochwa, najczęściej wykonana z lokalnego drewna teakowego, w wersjach ceremonialnych pokrywana była ornametami, złotem i wszelkimi możliwymi ozdobami. Kształt jej grónej, szerokiej części symbolizuje łódź (a zarazem doskonale osłanioa szeroką górną część głowni sztyletu).
Opis eksponatu:
Sztylet "Bugis Kris", stosunkowo prosty i skromny, wykuty ręcznie na przełomie XIX i XX wieku. Długośc całkowita 41 cm, długość ostrza 33 cm. Naprzemiennie kute warstwy żelaza miękkiego (ciemne) i wysokoniklowego żelaza (srebrzyste) tworzą piękną fakturę wężowej głowni. Pochwa nieco uszkodzona - brakuje końcówki. Kolorowa litografia z roku 1854 (pochodząca ze zbiorów Wereldmuseum Amsterdam) przedstawia jawajskiego empu podczas polerowania i ostrzenia krisa.