Lekki czołg produkcji amerykańskiej, opracowany w drugiej połowie 1940. Od marca 1941 do roku 1942 produkowany seryjnie w zakładach American Car & Foundry. Używany bojowo przez siły zbrojne USA oraz Wspólnoty Brytyjskiej.
Tło historyczne:
Czołg lekki M3 stanowił rozwinięcie czołgu M2A4, a zmiany objęły przede wszystkim podwozie, w którym zwiększono powierzchnię kontaktu gąsienic z podłożem (poprzez obniżenie kół napinających), co zmniejszyło nacisk jednostkowy na grunt i zwiększyło stabilność czołgu.
M3 wczesnych serii produkcyjnych posiadały ośmioboczną wieżę, wykonaną początkowo z płyt nitowanych, a później spawanych. W czołgach późniejszej produkcji (poczynając od wozu o numerze produkcyjnym 1946) wprowadzono wieżę cylindryczną, przy czym nadal zachowano oznaczenie M3. Od lata 1942 produkowano zmodernizowaną wersję, oznaczoną M3A1 (także wyposażoną w cylindryczną wieżę, ale o nieco zmienionej konstrukcji).
Czołg M3 był, jak na swoje czasy, całkiem przyzwoicie uzbrojony (armata przeciwpancerna 37 mm oraz aż pięć karabinów maszynowych) i opancerzony. Choć trudno w to uwierzyć, ale np. jego pancerz czołowy był grubszy niż niemieckich czołgów średnich Panzerkampfawen III Ausf E/F produkowanych w tym samym okresie. Podstawową słabością wozu były natomiast jego niewielkie rozmiary, która praktycznie uniemożliwiły wymianę uzbrojenia głównego i „dopancerzenie” wozu w latach późniejszych (kiedy to grubość pancerzy wspomnianych Pz III wzrosła blisko trzykrotnie, a w M3 pozostała na niezmienionym poziomie…).
Kilkaset czołgów M3 dostarczano w ramach Lend-Lease do Wielkiej Brytanii i ZSRR. To właśnie brytyjskie M3 jako pierwsze zadebiutowały w walkach, w Afryce Północnej (jesienią 1941) i to Brytyjczykom zawdzięczają one swoją nazwę - "Stuart" (od nazwiska J.E.B. Stuarta, generała kawalerii Konfederatów podczas wojny secesyjnej w USA).
Brytyjscy czołgiści przyjęli "Stuarty" z mieszanymi uczuciami. Z jednej strony, czołg był mały i dość ciasny. Szybko zaczęto też demontować dwa kadłubowe nieruchome karabiny maszynowe umieszczone w sponsonach, gdyż uznano je za nieprzydatne w realnej walce (cenniejsze było wygospodarowane w ten sposób miejsce). Z drugiej jednak M3 był szybki, bardzo zwrotny i niezawodny. Zwłaszcza ta ostatnia cecha zachwyciła załogi, zmęczone ciągłymi awariami czołgów produkcji rodzimej i spowodowała, że dorobił się drugiej, nieoficjalnej, ale powszechnie używanej nazwy - "Honey" ("Miodzio", ale w slangu także "Kochanie").
Natomiast wspomniany debiut czołgu w pustynnych walkach był po prostu katastrofą (choć w tym przypadku zawiodły nie wozy, a beznadziejna taktyka Brytyjczyków wysyłających swoje czołgi do walki bez zapewnienia im skutecznej osłony własnej artylerii i piechoty). Podczas operacji "Crusader", w dwóch kolejnych bitwach - pod Gabr Saleh i Sidi Rezegh (19-23 XI 1941) 4 Brygada Pancerna brygadiera Aleca Gatehouse'a straciła aż 130 "Stuartów" z posiadanych 165 (straty niemieckie były dziesięciokrotnie mniejsze). W rezultacie takich doświadczeń, w późniejszym okresie położono większy nacisk na współdziałanie jednostek pancernych z innymi rodzajami broni, a własne czołgi lekkie rozsądnie przesunięto do roli, do jakiej nadawały się doskonale i do jakiej je projektowano - czyli do rozpoznania.
Opis eksponatu:
Czołg M3 w barwach brytyjskich, o nazwie własnej "Bellman" z "B" Squadron, 8th King's Royal Irish Hussars, 4th Armoured Brigade, 7th Armoured Division, listopad 1941. Pojazd w trójbarwnym kamuflażu pustynnym, tzw Caunter Scheme. Biało-czerwono-białe pionowe pasy były elementami szybkiej identyfikacji, wprowadzonymi przed operacją "Crusader". Czerwony kwadrat na wieży, namalowany na pasach szybkiej identyfikacji, oznacza szwadron "B" (symbol kwadratu) najstarszego pułku w brygadzie (kolor czerwony).
Model w skali 1/35, zestaw Academy.
