Wersja "wojenna" standardowego brytyjskiego ręcznego karabinu maszynowego "Bren" opracowana w latach 1943-44 i produkowana od roku 1944.
Tło historyczne:
Zakup licencji na opracowany w Czechosłowacji ręczny karabin maszynowy ZGB-33 (wersja erkaemu ZB-26 przystosowana do brytyjskiej amunicji 0.303 cala i dostosowana do specyficznych brytyjskich wymagań) okazał się jedną z najlepszych inwestycji na rzecz uzbrojenia British Army. Żołnierze byli wprost zachwyceni nową bronią, która szybko zasłynęła z niezawodności i celności. Nic więc dziwnego, że większość Brenów Mk I wyprodukowanych w RSAF Enfield wyruszyła jesienią 1939 i wiosną 1940 na kontynent, wraz z Brytyjskimi Siłami Ekspedycyjnymi (BEF).
Bardzo szybko, bo już w maju 1940 przyszła katastrofa. Po rozpaczliwej, choć skutecznej ewakuacji większości sił BEF z Dunkierki (ocalono ponad 300 tysięcy ludzi, podczas gdy przed rozpoczęciem operacji najwięksi optymiści uważali, że liczba kilkukrotnie mniejsza już będzie sukcesem) okazało się, że w Belgii i Francji pozostał cały ciężki sprzęt i ponad 90% broni wsparcia. W obliczu spodziewanej niemieckiej inwazji, latem 1940 w jednostkach i magazynach na terenie Wysp Brytyjskich doliczono się zaledwie trzech tysięcy Brenów (dla porównania - na kontynencie utracono ich prawie dziesięć razy więcej...).
Sytuacja wymagała szybkich i zdecydowanych działań. Zakłady Royal Small Arms Factory w Enfield Lock zwiększyły produkcję do maksimum, wdrożono nowe schematy kooperacji z siecią poddostawców (zmobilizowane fabryki pracujące dotąd dla rynku cywilnego), podpisano umowy na dodatkową produkcję w Kanadzie, a równocześnie konstruktorom i technologom postawiono pilne zadanie - skrócić czas wytwarzania i zmniejszyć koszt jednostkowy broni (jeden Bren kosztował prawie tyle, co sześć karabinów Lee-Enfield). Tak powstała wersja Mk II, którą zewnętrznie na pierwszy rzut oka łatwo było odróżnić od oryginalej wersji Mk I - miała czarną lufę (bez charakterystycznego dla Mk I jasnego płaszcza ze stali nierdzewnej), inny kształt kolby i celownik ramkowy w miejsce bębnowego. Samą wesję Mk I, produkowaną równolegle, także nieco uproszczono do postaci Mk IM ("Modified"). W roku 1943 pojawiła się kolejna potrzeba zmian. Nowo powstające wojska powietrzno-desantowe potrzebowały broni jak najlżejszej i jak najbardziej "kompaktowej". Podobne zapotrzebowanie na broń jak najkrótszą (wygodniejsze operowanie w gęstych zaroślach) zgłaszały wojska walczące z Japończykami w Azji. Przy okazji, wykorzystując najnowsze osiągnięcia technologii, można było także jeszcze bardziej "odchudzić" karabin i zmniejszyć jego masę.
Taka była geneza powstania wersji Bren Mk 3 (w drugiej połowie roku 1944 zmieniono numerację wersji z cyfr rzymskich na arabskie). Nowy karabin otrzymał krótszą lufę (wzorowaną na konstrukcji lufy z Brena Mk II, choć oszczędni Brytyjczycy wykorzystywali także także przerobione lufy z Brenów Mk I) oraz pochodzący także z wersji Mk II celownik ramkowy. Na masie udało się przyoszczędzić około 1,5 kg, co było niebagatelną wielkością (także z punktu widzenia noszącej broń obsługi).
Pierwszy Bren Mk 3 opuścił wytwórnię 26 maja 1944, a dwa miesiące później tę wersję karabinu oficjalnie przyjęto do uzbrojenia. Breny Mk 3 produkowano wyłącznie w Enfield (wbrew publikowanym tu i ówdzie informacjom, kanadyjskie zakłady John Inglis dostarczały jedynie wersje Mk IM oraz Mk II). W Enfield, wyprodukowano także niewielką liczbę Brenów Mk 4, które były identyczne z Mk 3, a inny desygnat oznaczał tylko, że przerobiono je z "długich" Brenów Mk II przy okazji remontów. Numery seryjne Brenów Mk 3 wyprodukowanych w ramach dwóch pierwszych kontraktów (1944 - 1948) zaczynały się prefiksem LB ("Lightened Bren").
Breny Mk 3 zdążyły wziąć udział w końcowych działaniach II wojny światowej, ale ich "polem chwały" stała się przede wszystkim wojna koreańska (1950-53), gdzie stanowiły standardowe wyposażenie kontyngentu brytyjskiego i australijskiego. Począwszy od lat pięćdziesiątych większość Brenów dostosowano do nowej amunicji - standardowego naboju 7,62 mm NATO (Breny Mk 3 w tym wariancie przemianowano na L4A2). W tej postaci nadal służyły wojskom Jej Królewskiej Mości aż po konflikt falklandzki (1981) i wojnę w Zatoce Perskiej (1991), po której ostatnie sypiące się już ze starości egzemplarze definitywnie wycofano z użycia (ku sporemu żalowi brytyjskich żołnierzy).
Opis eksponatu:
Ręczny karabin maszynowy Bren Mk 3, numer seryjny LB 33586 wyprodukowany w RSAF Enfield w roku 1948. Broń używana w Armii Brytyjskiej ("strzałki" odbioru wojskowego), zadbana, chociaż jej stan wyraźnie wskazuje na intensywne wieloletnie użytkowanie. Prezentowany karabin pozbawiony jest cech użytkowych.
Na archiwalnym zdjęciu (koreanwaronline.com) widoczny jest szeregowy J. "Bluey" Clark, celowniczy Brena Mk 3 z 3 Batalionu RAR (Royal Australian Regiment). Zdjęcie wykonano podczas wojny koreańskiej, bezpośrednio po bitwie o wzgórze Maryang San (3 - 8 X 1951). Bitwa ta uznana została za najskuteczniejszą akcję pojedynczego batalionu w całej historii wojsk australijskich - w zaciętej i krwawej walce zdobyto i utrzymano ufortyfikowane wysokie wzgórze, pokonując kilkukrotnie silniejszego przeciwnika.
