Wschodnioazjatycki sztylet o charakterystycznej "falującej" głowni. Narodowy symbol Malezji, od 2005 roku wpisany przez UNESCO na listę niematerialnego dziedzictwa ludzkości.
Tło historyczne:
Początki broni, zwanej obecnie "kris" (lub "keris") sięgają X wieku n.e. Na ten okres datowane są wspominające o niej inskrypcje znajdujące się w świątyniach na wyspie Jawa, a także opis pochodzącego stamtąd sztyletu, zawarty w ówczesnych dokumentach chińskich. Z Jawy wywodzi się także ich nazwa - "kris" w języku starojawajskim oznacza po prostu "sztylet".
Dopiero jednak w połowie XIV wieku broń ta uzyskała kształt znany obecnie i w tym też mniej więcej czasie rozprzestrzeniła się na większym obszarze Azji Południowo-Wschodniej (obecne terytoria Indonezji, Filipin, Singapuru, Malezji i Tajlandii). Wojownicy używali ich jako broni w walce wręcz, poza tym stanowiły także niezbędny element stroju ceremonialnego każdego szanującego się dorosłego mężczyzny. Stanowiły także narzędzie sprawiedliwości - to właśnie kris służył naczelnikowi wioski do wykonania kary śmierci na osobie winnej zbrodni.
Krisom przypisywano magiczne własności, co wiązało się zarówno z ich kształtem, symbolizującym moc świętego węża nāga (chociaż nierzadko spotykanie są także sztylety o ostrzach prostych), jak i sposobem wykuwania i użytymi materiałami. Technologicznie, ostrze krisa było skuwane z kolejnych warstw żelaza o wysokiej zawartości niklu (w tym szczególnie cenionego, pochodzącego z meteorytów) naprzemiennie z warstwami żelaza "miękkiego". Zajmowali się tym najwyższej klasy kowale, zwani "empu" (którym także przypisywano niezwykłe moce, jakie mieli przekazywać wykuwanym przez siebie sztyletom). Efektem pracy empu był niezwykły i niepowtarzalny wygląd każdej głowni.
Z kolei rękojeść o pistoletowym kształcie miała ułatwiać pchnięcia i stabilizować broń podczas walki. W ceremonialnych krisach była zwykle misternie rzeźbiona i bogato zdobiona drogimi kamieniami. Podobnie pochwa, najczęściej wykonana z lokalnego drewna teakowego, w wersjach ceremonialnych pokrywana była ornamentami, złotem i wszelkimi możliwymi ozdobami. Kształt jej górnej, szerokiej części symbolizuje łódź (a zarazem osłania szeroką górną część głowni sztyletu).
Opis eksponatu:
Sztylet "Bugis Kris", stosunkowo prosty i skromny, wykuty ręcznie przez lokalnego empu na przełomie XIX i XX wieku. Długość całkowita: 41 cm, długość ostrza: 33 cm. Naprzemiennie kute warstwy żelaza miękkiego (ciemniejsze) i wysokoniklowego (srebrzyste) tworzą piękną fakturę wężowej głowni. Pochwa niekompletna - brakuje końcówki.
Dwa pierwsze zdjęcia przedstawiają sztylet po oczyszczeniu i profesjonalnej renowacji, natomiast na zdjęciu z pochwą widoczny jest keris w stanie, w jakim go zakupiłem.
Kolorowa litografia z roku 1854 (pochodząca ze zbiorów Wereldmuseum Amsterdam) przedstawia jawajskiego empu podczas polerowania i ostrzenia krisa.